ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Παγκόσμια μέρα της γυναίκας. Γιορτή γι΄αυτές στο δυτικό κόσμο, μέρα αγώνα για τις γυναίκες που ζουν σε δικτατορικά καθεστώτα, άγνωστη έννοια για τις -πολλές- του τρίτου κόσμου.Στις 8 Μαρτίου του 1857 στη Νέα Υόρκη οι εργαζόμενες γυναίκες ντυμένες στα άσπρα, κάνουν απεργία με αίτημα την ίση αμοιβή με τους άνδρες. Η συγκέντρωση πνίγηκε στο αίμα αλλά ο δρόμος για ίσα διακαιώματα των δύο φύλων άνοιξε, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο.
Το 1910 στην Κοπεγχάγη καθιερώθηκε η 8η Μαρτίου ως παγκόσμια μέρα της γυναίκας. Από τότε γιορτάζεται κάθε χρόνο σε όλο τον πλανήτη είτε σε περιοχές όπου η γυναίκα είναι χειραφετημένη είτε σε περιοχές όπου ζει υπό καταπίεση.
Η πρώτη Ημέρα της Γυναίκας εορτάστηκε στις ΗΠΑ στις 28 Φεβρουαρίου του 1909. Καθιερώθηκε από το Σοσιαλιστικό Κίνημα ως τιμή στις γυναίκες – απεργούς της βιομηχανίας ενδυμάτων – οι οποίες αξίωσαν καλύτερες εργασιακές συνθήκες και «ίση αμοιβή για ίση εργασία» με τους άνδρες.
Στις ΗΠΑ για πρώτη φορά οι γυναίκες οργανώθηκαν σε συνδικάτα – καθώς τότε το κύριο συνδικάτο AFL (American Federation of Labor) δεν εκπροσωπούσε γυναίκες εργάτριες, ούτε μαύρους, παρά μόνο λευκούς άνδρες.
Ο διεθνής χαρακτήρας της Ημέρας της Γυναίκας καθιερώθηκε το 1910 στην πρώτη διεθνή διάσκεψη Γυναικών στα πλαίσια της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, στην Κοπεγχάγη. Η πρόταση για μία Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας έγινε από την σημαντική Σοσιαλίστρια πολιτικό Κλάρα Ζέτκιν. Η Ζέτκιν πρότεινε η ημέρα αυτή να αφιερωθεί στις αμερικανίδες εργάτριες – για τους σημαντικούς τους αγώνες – και η πρόταση έγινε δεκτή ομόφωνα από τις περισσότερες από 100 γυναίκες – εκπροσώπους (από 17 χώρες) οι οποίες συμμετείχαν. Μεταξύ τους ήταν οι πρώτες γυναίκες – βουλευτές στο Κοινοβούλιο της Φινλανδίας.
Την επόμενη χρονιά η Ημέρα γιορτάστηκε στις 19 Μαρτίου με μεγάλες πορείες να πραγματοποιούνται στην Αυστρία, τη Δανία, τη Γερμανία και την Ελβετία. Αιτήματα ήταν να επεκταθεί το δικαίωμα ψήφου και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι και στις γυναίκες , ίσα εργασιακά δικαιώματα, η καταπολέμηση των διακρίσεων κ.α.
Κατά τη διάρκεια και πριν τον Α παγκόσμιο πόλεμο το Γυναικείο Κίνημα συνδέθηκε με το Αντιπολεμικό Κίνημα. Οι γυναίκες της Ρωσίας συμμετείχαν σε μαζικές διαδηλώσεις γιορτάζοντας την Ημέρα την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου, ενώ σε όλη την Ευρώπη στις 8 Μαρτίου ή κοντά σε αυτή την ημερομηνία διοργανώθηκαν πορείες από γυναίκες για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, την έκφραση αλληλεγγύης καθώς και εναντίον του πολέμου. Το 1917 κατά την Επανάσταση των Μπολσεβίκων οι Ρωσίδες συμμετείχαν μαζικά σε απεργίες και διαδηλώσεις διεκδικώντας «Ψωμί και Ειρήνη». Αυτό έγινε την τελευταία μέρα του Φεβρουαρίου η οποία με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο «πέφτει» στις 8 Μαρτίου. Τέσσερις ημέρες αργότερα ο Τσάρος εκθρονίζεται και η προσωρινή κυβέρνηση παραχωρεί στις γυναίκες δικαίωμα ψήφου.
Μετά την Επανάσταση η πρωτεργάτης για τα δικαιώματα των γυναικών Αλεξάνδρα Κολοντάι πείθει τον Λένιν να γίνει η Ημέρα της Γυναίκας εθνική γιορτή, πράγμα που έγινε. Από το 1965 και μετά, στην ΕΣΣΔ η Γιορτή της Γυναίκας καθιερώνεται και ως αργία.
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας καθιερώνεται από τα Ηνωμένα Έθνη να τιμάται στις 8 Μαρτίου, το 1975, ενώ το 1977 η Γενική Συνέλευση υιοθετεί ψήφισμα βάσει του οποίου καθιερώνεται να τιμώνται τα δικαιώματα των Γυναικών και η Παγκόσμια Ειρήνη από τα κράτη – μέλη, σε όποια ημερομηνία θεωρούν πιο κατάλληλη σε σχέση με την ιστορία και την παράδοση του καθενός.
Υιοθετώντας αυτό το ψήφισμα τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν το ρόλο των γυναικών στο κίνημα υπέρ της Ειρήνης, στην ανάπτυξη ενώ παράλληλα καλούν για την άρση των διακρίσεων εναντίον τους και την ενθάρρυνση της ίσης και πλήρους συμμετοχής των γυναικών στην κοινωνία.
«Η επαγγελματική καταξίωση θέλει θυσίες και τόλμη. Μόνο έτσι μπορείς να κερδίσεις τον σεβασμό του άλλου», λένε οι γυναίκες οι οποίες τόλμησαν να ρίξουν τις ταμπέλες και να ισοπεδώσουν τον διαχωρισμό «αντρικά και γυναικεία επαγγέλματα». Πετούν στους αιθέρες, βρίσκονται καθημερινά στο τιμόνι λεωφορείων, κρατούν στα χέρια τους τη διοίκηση μιας ολόκληρης εταιρείας, μπαίνουν δυναμικά στον πλέον ανδροκρατούμενο κλάδο: τον Στρατό. Άλλες από ανάγκη και άλλες από αγάπη και πάθος γι΄ αυτό που κάνουν, μπήκαν σε επαγγελματικούς χώρους όπου η παρουσία γυναικών αποτελεί την εξαίρεση, αποδεικνύοντας όμως καθημερινά ότι μπορούν να τα καταφέρουν εξίσου καλά και στις... αντρικές θέσεις.Ο παγκόσμιος κινηματογράφος ύμνησε τη γυναίκα στα πρόσωπα "θρύλων" πια...
Κλείνοντας αυτό το αφιέρωμα στην "Ημέρα της γυναίκας", θέλουμε να σας παρουσιάσουμε μερικές που είναι ο "ορισμός" της θυληκότητας και ας αναρωτηθούμε...
Mα που πήγαν οι ωραίες και μοιραίες γυναικες;
Ήταν η προσωποποίηση του αισθησιασμού, η αντανάκλασή του. Εκρηκτική όσο το παρελθόν της και αβέβαιη όσο το μέλλον της. Για ένα, σίγουρα, δεν μπορούσε να εγγυηθεί: για την ασφάλεια όσων θα βρίσκονταν στον δρόμο της. Το προφίλ της φαμ φατάλ δοξάστηκε στα σενάρια της χρυσής εποχής του κινηματογράφου. Κι έμεινε εκεί. Η Ρίτα Χέιγουορθ, η απόλυτη μοιραία γυναίκα, δεν έχει διαδόχους.
Με όπλα τους την ομορφιά, τη σαγήνη και το σατανικό μυαλό τους, ήταν γυναίκες που έφταναν ώς το τέλος. Ακόμη κι αν αυτό ήταν αυτοκαταστροφικό. Γυναίκες όχι καλύτερες από αυτές που θα έπρεπε να είναι, και γυναίκες που είχαν το μυαλό τους κολλημένο σε ένα πράγμα: στους μπελάδες. Χωρίς να αποκαλύπτουν τους κρυμμένους σκοπούς τους, υπνώτιζαν, μαγνήτιζαν και ξελόγιαζαν το θύμα τους σε σημείο που να μη μπορεί πια να οδηγηθεί σε λογικές αποφάσεις.
Η Μάτα Χάρι είναι παράδειγμα αντιπροσωπευτικό- διπλή πράκτορας (υπέρ Γερμανών και Γάλλων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως λέγεται) και ταυτόχρονα χορεύτρια εξωτική. Θύματά της, οι ανώτεροι αξιωματικοί αλλά και τα στρατηγικής σημασίας σχέδιά τους. Μια μοιραία γυναίκα που οδήγησε στην καταστροφή και τον ίδιο της τον εαυτό. Εκτελέστηκε από τους Γάλλους ως κατάσκοπος το 1915, αλλά η φήμη της εξαπλώθηκε μέσα από τις ταινίες που δημιουργήθηκαν για τη δράση της και την Γκάρμπο που την υποδύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Για να φτάσει στο απόγειό της η φαμ φατάλ του σινεμά έπρεπε να περάσουν περίπου 10 χρόνια. Στο κλίμα της μεταπολεμικής απαισιοδοξίας του φιλμ νουάρ, η «Διπλή αποζημίωση» (1944) αλλά και η θρυλική «Τζίλντα» (1946) αποτελούν σήμερα δύο από τις πλέον αντιπροσωπευτικές ταινίες που καθήλωσαν το κοινό στην εικόνα της μοιραίας γυναίκας. Βασίλισσα όλων, η Ρίτα Χέιγουορθ.
Τη δεκαετία του ΄70, η μοιραία γυναίκα επέστρεψε στον κινηματογράφο με φιλμ όπως το «Chinatown» (1974) και κάνει μια στάση και πάλι σχεδόν 20 χρόνια μετά: «Βασικό ένστικτο» (1992), «Ο Διάβολος σε μπλε φόρεμα» (1995). Ύστερα από αυτές, τίποτα. Στην εποχή μας, οι γυναίκες του σινεμά είναι διαφορετικές (Βλ. «Sex and the City»).Πού όμως οφείλεται η εξαφάνισή της; Η Μαίρη Χάρον είναι μια από τις λίγες γυναίκες παραγωγούς που έφτασαν ψηλά στις ΗΠΑ - στις ταινίες της περιλαμβάνεται και το «Αmerican Ρsycho». Συνδέει την απώλεια της μοιραίας γυναίκας από την οθόνη με την εμφάνιση της κουλτούρας των σελέμπριτις. «Γνωρίζουμε τόσα πολλά για τους σταρ πλέον γιατί ξεσκεπάζεται καθετί στο Χόλιγουντ. Οι ηθοποιοί είναι στην καθημερινότητά μας, ενώ η φαμ φατάλ έχει να κάνει με το μυστήριο. Έπειτα, στις ταινίες του ΄50 οι γυναίκες ήταν πραγματικά θηλυκά. Η μόδα και τα σώματα ήταν στρογγυλεμένα και υπερβολικά. Και ο άνδρας ήταν απόλυτο αρσενικό. Η σεξουαλικότητα βρίσκεται στους πόλους. Μόλις δέκα χρόνια αργότερα, οι άνθρωποι γίνονταν περισσότερο ανδρόγυνα».
Η συγγραφέας και κριτικός Άνι Μπίλσον αναζητά την αιτία στο διαφορετικό κοινό. «Οι γυναίκες αγαπούσαν πολύ το σινεμά τη δεκαετία του ΄40 και οι ρόλοι που δημιουργήθηκαν τότε μπορούσαν να ερεθίσουν τη φαντασία τους. Σήμερα απευθύνονται στο 16χρονο αγόρι, η ιδέα του οποίου για τη γυναίκα δεν έχει συγκροτηθεί».
Η Αντζελίνα. Ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η Αντζελίνα Ζολί. Από πολλές γυναίκες θεωρείται σήμερα ότι περισσότερο προσεγγίζει τον όρο μοιραία γυναίκα. Παρά τις προσπάθειές της να αφήσει πίσω της το ταραχώδες παρελθόν της με τα δύο διαζύγια και να γίνει δεκτή ως βραβευμένη ηθοποιός, σύντροφος του Μπραντ Πιτ, μητέρα και Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της Υπηρεσίας Προσφύγων του ΟΗΕ, δημοσκόπηση τη θέλει να χάνει από την πρώην του Πιτ, την Τζένιφερ Άνιστον, με έξι προς ένα.«Το κοινό φαίνεται να θέλει σταρθύματα», σχολιάζει η Πέλινγκ η οποία συμμετέχει και στο 9ήμερο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Γυναικών «Βirds Εye View» στη Βρετανία, που άνοιξε τις πύλες του προχθές. «Θέλουν να απορροφήσουν τον κίνδυνο από τη γυναίκα. Γιατί δεν μπορούμε να θαυμάζουμε ισχυρές γυναίκες που σέρνουν τον χορό; Οι ιδιότητες της μοιραίας γυναίκας δεν είναι επιθυμητές πλέον στο Χόλιγουντ και στον κόσμο».
Χρόνια καλά και δημιουργικά, λοιπόν, γυναίκα...
